سرخارگل

سرخارگل محرک سیستم دفاعی بدن، ضد التهاب، ضد سرطان، ضد میکروب و عفونت های معمولی، ضد عفونت های بالای دستگاه تنفس و ضد ویروس است.  گیاهی است چندساله، با برگ های باریک و ساقه ای محکم به ارتفاع 90 سانتی متر، ساقه های گلدار آن در انتها فقط به یک گل با گل برگ های صورتی ختم می شود.

گیاه وقتی جویده می شود، دارای مزه تلخ و تا حدی سوزاننده است، گیاه بومی نیمه غربی شمال آمریکا است. گونه اصلی (Angustifolia) از نظر ارتفاع کوچکتر از از دو گونه دیگر است.

قسمت مورد استفاده گیاه همه قسمت های آن، به خصوص ریشه ها است.

ریشه های گونه آنگوستی فولیا ممکن است به طول 2/1 متر نیز برسد. تنها گونه این گیاه که گل های زرد دارد،

گونه Eparadox  می باشد. از نه گونه گیاه، سه گونه از نظر داروسازی دارای اهمیت بیشتری هستند که از آنها فرآورده های دارویی تهیه می شود.

این گونه ها شامل : Echinacea purpurea با نام مترادف و rudbecia purpurea و Echinacea pallida می باشد.

 

منشا جغرافیایی

گیاه بومی جنوب آمریکاست؛ ولی در اروپا نیز کشت می شود. قسمت اعظم گیاه از آمریکای شمالی تامین می گردد.

ترکیبات مهم

ترکیبات بسیار متنوعی در این گیاه وجود دارد که مهم ترین آن ها شامل دست کم هفت دسته مواد از جمله پلی ساکاریدها، فلاونوئیدها، کافئیک اسید، اسانس، پلی استلین ها، آلکامیدها و ترکیبات متفرقه هستند.

پلی ساکاریدها

تعدادی از محرک های ایمنی و ضد التهاب های متوسط پلی ساکاریدی در گیاه گزارش شده است. از جمله اینولین به میزان 9/5 درصد در ریشه یا قسمت های هوایی وجود دارد.

اسانس

میزان اسانس در برگ، گل و ریشه گونه ها کاملا متفاوت است و درفصول سال تغییر می کند. مهم ترین مواد موجود در اسانس ها شامل بورنئول و الفاپی نن است.

از ترکیبات دیگر می توان رزین ها، گلیکوپروتئین ها، استرول ها، اسیدهای چرب و مواد معدنی را نام برد.

داروشناختی و اثرات مهم

سرخارگل محرک سیستم دفاعی بدن، ضد التهاب، ضد سرطان، ضد میکروب و عفونت های معمولی، ضد عفونت های بالای دستگاه تنفس و ضد ویروس است.

این گیاه جهت پیشگیری و درمان سرماخوردگی ضعیف تا متوسط و آنفولانزا مناسب است. پمادهای تهیه شده از آن به طور موقت جهت جلوگیری از خونریزی و ورم نیز مفید است.

اکی ناسین، اسید شیکوریک و اسید کافئیک آن دارای خاصیت ضد ویروس هستند. همچنین ترکیب اکی ناکوزید آن ضد میکروب است. ترکیب اکی ناسئین و ایزوبوتیل آمید آن خاصیت حشره کشی دارد.

قطره های خوراکی آن جهت آرتریت روماتوئید بسیار مناسب است.

اثر این قطره ها حدود نصف کورتیزون و پردنیزون می باشد. در پژوهش های اخیر اثر ضد کاندیدا آلبیکنس آن به اثبات رسیده است.

در قدیم نیز جهت درمان گزش مار از آن استفاده می شده است.

فرآورده های دارویی

بیش از 400 فرآورده جهت مشکلات ادراری، آنفولانزا، ضد التهاب، افزایش قدرت سیستم ایمنی و ضد زخم از این گیاه به اشکال قرص، کپسول، قطره، شربت و آمپول وجود دارد.

به غیر از این اشکال، فرآورده های دیگر به صورت عصاره، از جمله عصاره تام به صورت خرد یا پودر شده، عصاره هیدروالکلی، آبی و یا به شکل یخ زده موجود است.

طریقه و میزان مصرف

اصولا تهیه چای، دم کرده و جوشانده از این گیاه معمول نیست و بهتر است از داروهای صنعتی استاندارد شده آن استفاده شود.

میزان مصرف عصاره های آن به قرار زیر است

 یخ زده  325-650   میلی گرم 4بار در روز

عصاره الکلی 2-3 میلی لیتر 3 بار در روز

تنتور 2-4 میلی لیتر در روز

عصاره آبی 4-2 میلی لیتر سه بار در روز

عصاره پودر شده 300-150 میلی گرم سه بار در روز

فرآورده های صنعتی این گیاه برحسب میزان مواد موثر، باید طبق راهنمای همراه دارو مصرف شوند.

مدت مصرف برحسب احتیاج متفاوت است؛ ولی مصرف طولانی آن به طور معمول هشت هفته پشت سرهم با یک هفته قطع دارو مناسب است و نتایج خوبی به همراه دارد.

عوارض جانبی

مصرف گیاه در حد دارویی عارضه ای نداد؛ اما مقادیر زیاد آن ممکن است به دلیل وجود الکالوئیدهایی پیرازولیدین، عوارض کبدی ایجاد نماید.

مهمترین اثرات گزارش شده

ضد درد، ضد باکتری، ضد ورم، ضد عفونی کننده، ضد اسپاسم، ضد تومور، ضد التهاب، ضد کاندیدا، محرک سیستم ایمنی، گشاد کننده عروق، ضد ویروس و ضد تریکومونا.

احتیاط

مصرف مقدار زیاد خوراکی فراورده های این گیاه ممکن است باعث تهوع و گیجی شود.

نکات قابل توجه

• قبلا فقط از ریشه گیاه به عنوان دارویی استفاده می شد ولی جدیدا از قسمت های هوایی گیاه نیز استفاده می شود.
• گیاه بومی نواحی آمریکاست، اما درسال های اخیر گونه اصلی آن در سطوح محدود در ایران کشت شده است.
• بهترین زمان جمع آوری ریشه گیاه پس از دوره گلدهی آن است. ریشه ها را از درون زمین خارج نموده، شسته، خرد و خشک می کنند. سپس آن را پودر یا فرآورده های دیگر آن نظیر دم کرده، تنتور یا عصاره آن استفاده به عمل می آورند.

منبع  گیاهان دارویی و گیاه درمانی – مولف دکتر محمد حسین صالحی سورمقی – جلد اول

** هشدار

“مصرف هر آنچه در این مطلب معرفی شد و هر نوع گیاه دیگر، تنها با تجویز متخصص طب سنتی و گیاهان دارویی آزاد است و هرگز نباید به‌صورت خودسر از آنها استفاده کنید.”

“مطالب این بخش صرفا جنبه اطلاع رسانی دارد. آموزشگاه جوانه سبز هیچگونه درمان و مسئولیتی در قبال استفاده نادرست و بدون تحقیق و نظر پزشک از موارد نوشته شده را ندارد.”